Η κατεδάφιση αυθαίρετων κτισμάτων μέσα σε δάση ή σε εκτάσεις που έχουν κηρυχθεί αναδασωτέες, αποτελεί δέσμια υποχρέωση της Διοίκησης και των οργάνων της.
Αυτό έκρινε το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) και απέρριψε αίτηση που είχε κατατεθεί ενώπιόν του για ανατροπή απόφασης του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής, με την οποία διατάχθηκε το 2007 η κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών σε δημόσια δασική έκταση 350 τετραγωνικών μέτρων.
Ειδικότερα, η συγκεκριμένη έκταση είχε κηρυχθεί αναδασωτέα το 2005, ενώ από αεροφωτογραφίες προέκυπτε ότι το διάστημα 1937 έως 1962 ήταν δασική και αργότερα άρχισε να απομακρύνεται η βλάστηση με εμφάνιση και των κατασκευών στις αρχές του '90.
Ωστόσο, σε έκθεση αυτοψίας που περιλαμβάνεται στο φάκελο της υπόθεσης, αναφέρεται ότι οι φερόμενοι ως ιδιοκτήτες της εν λόγω έκτασης, προς τα τέλη της δεκαετίας του '80, προχώρησαν σε κατάληψή της και στη συνέχεια σε αλλαγή χρήσης της, κατασκευάζοντας οικία 116 τετραγωνικών μέτρων με περίφραξη και τσιμεντόστρωση πάρκιν.
Εξετάζοντας την αίτηση το ΣτΕ, επικύρωσε τη σχετική απόφαση του προέδρου του Διοικητικού Πρωτοδικείου για την κατεδάφιση και έκρινε ότι αποτελεί δέσμια υποχρέωση της Διοίκησης να προχωρήσει στην κατεδάφιση αυθαίρετων κτισμάτων σε τέτοιου είδους εκτάσεις, δάση και αναδασωτέες εκτάσεις, αφού προηγουμένως κληθεί σε ακρόαση ο ενδιαφερόμενος.
Ακόμη, το ΣτΕ δέχθηκε ότι η πράξη κατεδάφισης είναι πραγματοπαγής, αφορά δηλαδή τα κτίσματα και όχι τον ιδιοκτήτη και το κύρος των πράξεων αυτών δεν επηρεάζεται όταν μνημονεύεται ως ιδιοκτήτης κάποιος που δεν έχει το σχετικό νομικό δεσμό με τις κατασκευές (συγγενικό πρόσωπο του πραγματικού ιδιοκτήτη).
Επίσης, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε ότι δεν χρειάζεται να έχει προηγουμένως καταρτιστεί δασολόγιο ή δασικός χάρτης, προκειμένου να είναι νόμιμη η απομάκρυνση αυθαιρέτων κτισμάτων και απέκρουσε τον ισχυρισμό ότι η συγκεκριμένη έκταση είχε κριθεί ως αγροτική με απόφαση Ειρηνοδικείου.
Τέλος, σύμφωνα με το ΣτΕ οι αποφάσεις των πολιτικών δικαστηρίων που επιλύουν αμφισβητήσεις σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς δεν περιλαμβάνουν κρίσεις δεσμευτικές για τον χαρακτήρα της έκτασης ως δασικής, ο οποίος κρίθηκε με την πράξη αναδάσωσης του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής.
Τη διαδικασία για τη διόρθωση τυχόν λανθασμένων εκκαθαριστικών του ΕΝΦΙΑ για όσους δικαιούνται εκπτώσεις από τον φόρο ή και πλήρη απαλλαγή καθορίζε η εγκύκλιος ΠΟΛ.1163/23.07.2015 του υπουργείου Οικονομικών, η οποία δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Β 1711 στις 17-08-2015.
Σύμφωνα με τα όσα ορίζονται στο άρθρο 2:
"Διαδικασία χορήγησης απαλλαγών ή εκπτώσεων των άρθρων 3 έως και 5 πλην της περίπτωσης ε της παραγράφου 2 της ενότητας Β του άρθρου 4 του Ν. 4223/2013
1. Για την απαλλαγή ακινήτων ή εμπραγμάτων σε αυτά δικαιωμάτων από τον ΕΝ.Φ.Ι.Α. στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ακίνητο έχει υπαχθεί σε φόρο, ενώ απαλλάσσεται, απαιτείται η υποβολή αίτησης στον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ., όπως αυτός ορίζεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 1 της παρούσας, σύμφωνα με το συνημμένο υπόδειγμα 1, με συνυποβαλλόμενα τα κατά περίπτωση απαιτούμενα δικαιολογητικά, τα οποία πρέπει να ισχύουν την 1η Ιανουαρίου του έτους φορολογίας. Η αίτηση αυτή υποβάλλεται ανά αιτία χορήγησης της έκπτωσης ή απαλλαγής.
2. Εφόσον η αίτηση γίνει αποδεκτή εκδίδεται νέα δήλωση ΕΝ.Φ.Ι.Α. - πράξη διοικητικού προσδιορισμού, η οποία κοινοποιείται από τον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ. κατά τις διατάξεις του άρθρου 5 του Ν. 4174/2013, όπως ισχύει, και αναρτάται ηλεκτρονικά στο λογαριασμό του φορολογουμένου στο ΟΠΣ Περιουσιολόγιο (www.gsis.gr).
3. Εφόσον η αίτηση δεν γίνεται αποδεκτή, εκδίδεται πράξη απόρριψης σύμφωνα με το συνημμένο υπόδειγμα 7 και ενημερώνεται επί αποδείξει ο φορολογούμενος".
Επίσης στο άρθρο 3 υπάρχει η
"Διαδικασία χορήγησης των προβλεπόμενων από τις διατάξεις του άρθρου 7 και της περίπτωσης ε της παραγράφου 2 της ενότητας Β του άρθρου 4 του Ν. 4223/2013 εκπτώσεων
1. Για τη χορήγηση των εκπτώσεων, που προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 7 του Ν. 4223/2013 και της περίπτωσης ε της παραγράφου 2 της ενότητας Β του άρθρου 4 του Ν. 4223/2013, απαιτείται η υποβολή αίτησης στον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ., όπως αυτός ορίζεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 1 της παρούσας, σύμφωνα με τα συνημμένα υποδείγματα 2 ή 3 κατά περίπτωση με συνυποβαλλόμενα, όπου απαιτείται, τα δικαιολογητικά, τα οποία πρέπει να ισχύουν κατά την 1η Ιανουαρίου του έτους φορολογίας. Η αίτηση αυτή υποβάλλεται ανά αιτία χορήγησης της έκπτωσης ή απαλλαγής.
2. Εφόσον η αίτηση γίνει αποδεκτή, εκδίδεται απόφαση του αρμόδιου προϊσταμένου Δ.Ο.Υ. σύμφωνα με τα συνημμένα υποδείγματα 4 ή 5 κατά περίπτωση και στη συνέχεια νέα δήλωση ΕΝ.Φ.Ι.Α. - πράξη διοικητικού προσδιορισμού, η οποία κοινοποιείται από τον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ. κατά τις διατάξεις του άρθρου 5 του Ν. 4174/2013, όπως ισχύει, και αναρτάται ηλεκτρονικά στο λογαριασμό του φορολογουμένου στο ΟΠΣ Περιουσιολόγιο στο TAXISnet.
3. Η απόφαση του προϊσταμένου της παραγράφου 2 του άρθρου 1 της παρούσας είναι δεσμευτική, ως προς τη χορήγηση των εκπτώσεων ή την απόρριψη των αιτήσεων, και για τους λοιπούς αρμόδιους προϊσταμένους Δ.Ο.Υ. της συζύγου ή των τέκνων. Στην περίπτωση κατά την οποία, ως προς τον ΕΝ.Φ.Ι.Α., οι σύζυγοι ή/και τα εξαρτώμενα τέκνα ανήκουν σε διαφορετική Δ.Ο.Υ., η χορήγηση της μείωσης για κάθε δικαιούχο αυτής πραγματοποιείται με βάση την απόφαση του οριζόμενου στην παράγραφο 2 του άρθρου 1 της παρούσας αρμόδιου προϊσταμένου Δ.Ο.Υ..
4. Εφόσον το αίτημα για τη χορήγηση των προβλεπόμενων από τις διατάξεις του άρθρου 7 και της περίπτωσης ε της παραγράφου 2 της ενότητας Β του άρθρου 4 του Ν. 4223/2013 εκπτώσεων δεν γίνεται αποδεκτό, εκδίδεται πράξη απόρριψης σύμφωνα με το συνημμένο υπόδειγμα 7 και ενημερώνεται επί αποδείξει ο φορολογούμενος.
5. Η ΠΟΛ.1231/20.10.2014 (ΦΕΚ 2832 Β'), κατά το μέρος που δεν αντίκειται στην παρούσα, παραμένει σε ισχύ. Αιτήσεις που έχουν παραληφθεί από τον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ. όπως αυτός ορίζεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 1 της παρούσας, εξετάζονται και, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις, εκδίδεται νέα δήλωση ΕΝ.Φ.Ι.Α. - πράξη διοικητικού προσδιορισμού φόρου. Αιτήσεις που έχουν παραληφθεί από τον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ. για τον ΕΝ.Φ.Ι.Α., εφόσον αυτός δεν είναι αρμόδιος για τη φορολογία εισοδήματος του φορολογουμένου, διαβιβάζονται άμεσα στον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ., όπως αυτός ορίζεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 1 της παρούσας, για τις δικές του ενέργειες".
Στο άρθρο 4 ορίζεται η:
"Διαδικασία διόρθωσης φορολογητέας αξίας ακινήτου
1. Σε περιπτώσεις αμφισβήτησης της φορολογητέας αξίας ακινήτων ή των εμπραγμάτων σε αυτά δικαιωμάτων, όπως έχει προσδιοριστεί στη δήλωση ΕΝ.Φ.Ι.Α. - πράξη προσδιορισμού φόρου, και εφόσον τα περιγραφικά στοιχεία του ακινήτου είναι ορθά, ο φορολογούμενος δύναται να υποβάλει στον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ. αίτηση σύμφωνα με το συνημμένο υπόδειγμα 6.
2. Εφόσον η αίτηση γίνει αποδεκτή, εκδίδεται κατά περίπτωση νέα δήλωση ΕΝ.Φ.Ι.Α. - πράξη διοικητικού προσδιορισμού ΕΝ.Φ.Ι.Α. ή δήλωση ΕΝ.Φ.Ι.Α. - πράξη διορθωτικού προσδιορισμού ΕΝ.Φ.Ι.Α., η οποία κοινοποιείται ηλεκτρονικά κατά τις διατάξεις του άρθρου 5 του Ν. 4174/2013, όπως ισχύει, και αναρτάται στο λογαριασμό του φορολογουμένου στο ΟΠΣ Περιουσιολόγιο στο TAXISnet.
3. Εφόσον η αίτηση δεν γίνεται αποδεκτή, εκδίδεται πράξη απόρριψης σύμφωνα με το συνημμένο υπόδειγμα 7 και ενημερώνεται, επί αποδείξει, ο φορολογούμενος.
4. Στις περιπτώσεις στις οποίες η φορολογητέα αξία ακινήτων ή εμπραγμάτων σε αυτά δικαιωμάτων δεν είναι ορθή λόγω λάθους της βάσης δεδομένων του Υπουργείου Οικονομικών, ο αρμόδιος προϊστάμενος Δ.Ο.Υ. ενημερώνει τη Διεύθυνση Εφαρμογής Φορολογίας Κεφαλαίου, η οποία εγκρίνει τη διόρθωση της βάσης δεδομένων από τη Διεύθυνση Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Γ.Γ.Δ.Ε. (Δ.ΗΛΕ.Δ.), ώστε να πραγματοποιηθεί στη συνέχεια ορθή εκκαθάριση του φόρου."
Τέλος στο άρθρο περιλαμβάνονται ειδικά θέματα αλλά και υποδείγματα όπως:
" 1. Τα υποδείγματα για τη χορήγηση απαλλαγών ή εκπτώσεων, που υποβάλλονται στον αρμόδιο προϊστάμενο Δ.Ο.Υ., επέχουν θέση δήλωσης και, εφόσον γίνουν αποδεκτά, εκδίδεται δήλωση - πράξη διοικητικού προσδιορισμού ΕΝ.Φ.Ι.Α..
2. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες απαιτείται η πληροφορία του αριθμού παροχής ηλεκτρικού ρεύματος που ήταν ανενεργός καθ' όλη τη διάρκεια του έτους 2013, αυτή λαμβάνεται αποκλειστικά από τα ηλεκτρονικά αρχεία του ΔΕΔΔΗΕ, που έχουν σταλεί στη Δ.ΗΛΕ.Δ.. Αν διαπιστωθεί ότι αριθμός παροχής ηλεκτρικού ρεύματος δεν εμπεριέχεται στα αποσταλθέντα ηλεκτρονικά αρχεία, πραγματοποιείται επικαιροποίηση - ενημέρωση της Δ.ΗΛΕ.Δ. από το ΔΕΔΔΗΕ, μετά από αίτηση του φορολογουμένου..
3. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν έχει χορηγηθεί ποσοστό έκπτωσης σύμφωνα με τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 7 του Ν. 4223/2013, κατά την αποδοχή του αιτήματος, χορηγείται το ποσοστό έκπτωσης που αντιστοιχεί στην τελευταία εκδοθείσα, μετά από εμπρόθεσμη δήλωση, πράξη διοικητικού προσδιορισμού του φόρου.
4. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες έχει ήδη χορηγηθεί ποσοστό έκπτωσης σύμφωνα με τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 7 του Ν. 4223/2013, λαμβάνεται υπόψη το ποσοστό της έκπτωσης που έχει χορηγηθεί με την τελευταία εκδοθείσα πράξη διοικητικού προσδιορισμού του φόρου. Το ποσό που προκύπτει δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό της έκπτωσης που έχει χορηγηθεί με την τελευταία, πριν την αποδοχή του αιτήματος του άρθρου 2, εκδοθείσα πράξη διοικητικού προσδιορισμού του φόρου.
5. Στις περιπτώσεις που, μετά τη χορήγηση των εκπτώσεων/απαλλαγών των άρθρων 3 έως 5 του Ν. 4223/2013, υποβληθεί εκπρόθεσμη τροποποιητική δήλωση, οι χορηγηθείσες εκπτώσεις/απαλλαγές διατηρούνται εκτός από τις περιπτώσεις εκείνες στις οποίες η απαλλαγή χορηγείται λόγω της γεωγραφικής θέσης του ακινήτου."
Τα υποδείγματα μπορείτε να τα δείτε πατώντας εδώ
Τη δραματική πτώση της ζήτησης και γενικότερα του ενδιαφέροντος των Ελλήνων για την κτηματαγορά επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία των τραπεζών για τις συναλλαγές που γίνονται με τη διαμεσολάβησή τους.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία τον Ιανουάριο του 2015 ολοκληρώθηκαν μόλις 580 νέες οικιστικές μονάδες σε όλη την Ελλάδα έναντι 736 τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι.
Σύμφωνα με την «Ημερησία» στο real estate, μικρή άνοδος στην αγορά φθηνών κατοικιών καταγράφηκε από τους κτηματομεσίτες από τα τέλη του 2014 έως τον Μάρτιο του 2015. Ιδιοκτήτες πωλούν σε πολλές περιπτώσεις όσο-όσο τα ακίνητά τους, προκειμένου να «ξεφορτωθούν» υποχρεώσεις όπως ΕΝΦΙΑ και άλλους φόρους.
Σε αγγελίες που δημοσιεύτηκαν σε σχετικά έντυπα άλλα και στο διαδίκτυο, η ανάγκη των ιδιοκτητών για «ζεστό χρήμα» αποτυπώνεται στα μικρά ποσά τα οποία ζητούν προκειμένου να πουλήσουν τα ακίνητά τους:
Παραδείγματα:
Διαμέρισμα που έχει αντικειμενική αξία πάνω από 20 χιλ. ευρώ έχει σήμερα τιμή πώληση 6 χιλιάδες ευρώ και μάλιστα δεν υπάρχει κανείς να το αγοράσει.
Γκαρσονιέρα με αντικειμενική αξία 14 χιλ. ευρώ σήμερα προσφέρεται 5.500 ευρώ, χωρίς όμως να υπάρχει ελπίδα για να πουληθεί.
Η νέα γενιά προσφερόμενων προς πώληση διαμερισμάτων είναι αυτή που εγκαταλείπεται από τους μισθωτές, οι οποίοι επιστρέφουν στα πατρικά τους. Τον τελευταίο καιρό έχει αυξηθεί ο αριθμός των ξενοίκιαστων κατοικιών με τους ιδιοκτήτες να τα βγάζουν στο σφυρί αφού δεν αποδίδουν έσοδα και ταυτόχρονα φορολογούνται.
Τα στοιχεία που δηλώνονται στο Ε9 αποτελούν τη βάση για τον υπολογισμό του φόρου ακινήτων που θα κληθούν να πληρώσουν φέτος περίπου 6.000.000 φορολογούμενοι.
Mε τις αλλαγές στο έντυπο Ε9 για τα ακίνητα ξεκινάει ουσιαστικά η προετοιμασία για την είσπραξη του Ενιαίου Φόρου Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ) του τρέχοντος έτους, ο οποίος -όπως και πέρυσι- πρόκειται να φέρει στα κρατικά ταμεία έσοδα 2,6 δισ. ευρώ.
Στις 26 Αυγούστου εκπνέει η προθεσμία για τις διορθώσεις τυχόν λαθών ή παραλείψεων από την πλευρά των φορολογουμένων, καθώς και δήλωσης των όποιων αλλαγών (όπως αγορά ή πώληση ακινήτου ή μεταβίβαση με γονική παροχή, δωρεά ή κληρονομιά) σημειώθηκαν στην ακίνητη περιουσία τους εντός του 2014.
Μέχρι και τη συγκεκριμένη προθεσμία οι φορολογούμενοι θα πρέπει να υποβάλουν ηλεκτρονικά το έντυπο Ε9 με τις μεταβολές στην ακίνητη περιουσία.
Οσοι δεν είχαν καμία μεταβολή και είναι σίγουροι ότι δεν υπάρχουν λάθη ή παραλείψεις δεν χρειάζεται να προβούν σε καμία ενέργεια.
Τα στοιχεία που δηλώνονται στο Ε9 αποτελούν τη βάση για τον υπολογισμό του φόρου ακινήτων που θα κληθούν να πληρώσουν φέτος περίπου 6.000.000 φορολογούμενοι.
Κατά τη συμπλήρωση του εντύπου Ε9 οι φορολογούμενοι θα πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα τα εξής σημεία:
■ Ημιτελή ακίνητα: Για να χορηγηθεί η έκπτωση ημιτελούς ακινήτου, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να έχει συμπληρωθεί ο κωδικός 99 στη στήλη 10 του πίνακα 1 στο έντυπο Ε9.
■ Οροφος κατοικίας: Μία από τις παραμέτρους υπολογισμού του ΕΝΦΙΑ είναι ο συντελεστής ορόφου. Για υπόγειο ο συντελεστής υπολογισμού του φόρου είναι 0,98, για ισόγειο και πρώτο όροφο 1, για δεύτερο και τρίτο όροφο 1,01, για τέταρτο και πέμπτο 1,02 και για έκτο και πάνω 1,03. Οι φορολογούμενοι θα πρέπει να ελέγξουν αν έχει συμπληρωθεί η στήλη 11 του πίνακα 1 για τα κτίσματα.
■ Γεωργικά κτίσματα: Ιδιαίτερη προσοχή απαιτεί η συμπλήρωση της στήλης 17, στον πίνακα 2 με τα στοιχεία γηπέδων, όπου συμπληρώνεται η επιφάνεια των κτισμάτων που βρίσκονται σε αγροτεμάχια. Στη στήλη 17α αναγράφεται η επιφάνεια κατοικιών, στη στήλη 17β αναγράφεται η επιφάνεια αποθηκών και γεωργικών κτισμάτων, στη στήλη 17γ η επιφάνεια επαγγελματικών ή ειδικών κτιρίων, ενώ στη στήλη 17 αναγράφεται το άθροισμα της επιφάνειας όλων των κτισμάτων. Σε περίπτωση κατά την οποία έχει συμπληρωθεί η στήλη της συνολικής επιφάνειας κτισμάτων που βρίσκονται στο αγροτεμάχιο αλλά δεν έχει συμπληρωθεί η κατηγορία του ακινήτου, θεωρείται ότι επί του αγροτεμαχίου βρίσκεται κατοικία.
■ Κυριότητα: Σε περίπτωση μη αναγραφής ή αναγραφής λανθασμένου είδους εμπράγματου δικαιώματος (πλήρης κυριότητα, ψιλή κυριότητα, επικαρπία κ.λπ.), το ακίνητο θεωρείται ότι ανήκει κατά πλήρη κυριότητα στον φορολογούμενο, εφόσον το έτος γέννησης επικαρπωτή για το συγκεκριμένο δικαίωμα είναι κενό.
Η εξόφληση του ΕΝΦΙΑ θα γίνει φέτος σε πέντε δόσεις, αρχής γενομένης από τον Οκτώβριο. Η τελευταία δόση θα καταβληθεί τον Φεβρουάριο του 2016.
Τα «ραβασάκια»
Τα «ραβασάκια» θα αρχίσουν να καταφθάνουν από τον επόμενο μήνα. Το αργότερο στις αρχές Οκτωβρίου θα έχουν ταχυδρομηθεί στο σύνολό τους, εκτός και αν υπάρξουν δραματικές ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, εξέλιξη που αναπόφευκτα θα επηρεάσει και την πορεία της είσπραξης των φόρων.
Μέχρι τότε θα έχουν γίνει γνωστά και τα αποτελέσματα της προσπάθειας που καταβάλλει η ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών στην κατεύθυνση αναδιανομής των φορολογικών βαρών, με μετάθεση επιβαρύνσεων στα υψηλότερα κλιμάκια ακίνητης περιουσίας προς όφελος των ασθενέστερων.
Οι διατάξεις νόμου όμως οι οποίες περιελήφθησαν στο νομοσχέδιο με τα προαπαιτούμενα για το Μνημόνιο δείχνουν τον δρόμο και οι ελπίδες ουσιαστικών αλλαγών στον φετινό λογαριασμό του ΕΝΦΙΑ είναι περιορισμένες.
Πάντως, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα:
● Η εξόφληση του φόρου θα γίνει σε πέντε δόσεις, από τον Οκτώβριο του 2015 έως τον Φεβρουάριο του 2016.
● Ο εισπρακτικός στόχος δεν αλλάζει. Οσα εισέπραξε πέρυσι το υπουργείο Οικονομικών τόσα πρέπει να εισπράξει και φέτος και το 2016. Στο Μνημόνιο γράφτηκαν 2,650 δισ. ευρώ και τόσα θα πρέπει να εισπραχθούν, ακόμα και αν αλλάξουν κάποια στιγμή οι αντικειμενικές αξίες. Στο Μνημόνιο αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι έως τον Σεπτέμβριο του 2016 οι αρχές θα εναρμονίσουν όλες τις αντικειμενικές αξίες με τις τιμές της αγοράς, με ισχύ από τον Ιανουάριο του 2017. Μέχρι τότε θα πρέπει να έχουν τρέξει και διασταυρώσεις ανάμεσα στα δεδομένα του Ε9 και του Κτηματολογίου. Για να μην υπάρχουν παρανοήσεις για τον ΕΝΦΙΑ, ορίζεται ότι «εν όψει τυχόν αναθεώρησης των ζωνών αντικειμενικών αξιών για τα ακίνητα, θα αναπροσαρμοστούν οι φορολογικοί συντελεστές επί της ακίνητης περιουσίας, εφόσον κρίνεται αναγκαίο για να διασφαλιστεί ότι τα έσοδα από τον φόρο ακίνητης περιουσίας το 2016 θα ανέλθουν τουλάχιστον στα 2,650 δισ. ευρώ».
● Εκπτώσεις προβλέπονται και φέτος για τους ιδιοκτήτες κενών, μη ηλεκτροδοτούμενων ακινήτων. Συγκεκριμένα προβλέφθηκε η διατήρηση και για το 2015 της έκπτωσης 20% στον ΕΝΦΙΑ των κενών και μη ηλεκτροδοτούμενων ακινήτων, εφόσον αυτά παρέμειναν για όλο το 2015 κενά και μη ηλεκτροδοτούμενα.
Από την άλλη πλευρά, όμως, καταργείται η απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ για τον ΕΟΤ και έτσι φορολογείται για τα μισθωμένα ή δωρεάν παραχωρούμενα ακίνητά του σε πρόσωπα, πλην ελληνικού Δημοσίου, ενώ ο ΕΝΦΙΑ θα επιβαρύνει φέτος και τους ιδιοκτήτες ενοικιαζόμενων δωματίων ατομικών επιχειρήσεων.
Οι διατάξεις νόμου οι οποίες συνόδευσαν το Μνημόνιο στη Βουλή ορίζουν ότι «καταργείται η προβλεφθείσα από το έτος 2015 απαλλαγή των ενοικιαζόμενων δωματίων των ατομικών επιχειρήσεων, η οποία -έτσι κι αλλιώς- δεν είχε ισχύσει το 2014».
Το θέμα της απαλλαγής θα εξεταστεί στο πλαίσιο της συνολικής επανεξέτασης του φόρου, ώστε να διασφαλιστεί και η μηχανογραφική υποστήριξη της τυχόν απαλλαγής και η αποφυγή των καταστρατηγήσεων του φορολογικού νόμου.
Μειωμένες κατά 5,6% κατά μέσο όρο ήταν, στο δεύτερο τρίμηνο του 2015 σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2014, οι τιμές των διαμερισμάτων (σε ονομαστικούς όρους) με βάση τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από τα πιστωτικά ιδρύματα, σύμφωνα με ανακοίνωση της Τράπεζας της Ελλάδος.
Με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, στο α' τρίμηνο του 2015 η αντίστοιχη μείωση διαμορφώθηκε σε 4,1%, ενώ για το σύνολο του 2014 οι τιμές των διαμερισμάτων μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 7,5%.
Πιο αναλυτικά, η μείωση των τιμών στο β΄ τρίμηνο του 2015 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2014 ήταν 7,1% για τα "νέα" διαμερίσματα (ηλικίας έως 5 ετών) και 4,7% για τα "παλαιά" (ηλικίας άνω των 5 ετών).
Με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, για το α΄ τρίμηνο του 2015 η αντίστοιχη μείωση των τιμών των "νέων" διαμερισμάτων διαμορφώθηκε στο 4,7% έναντι 3,6% των "παλαιών", ενώ για το σύνολο του 2014 οι τιμές των διαμερισμάτων μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 6,6% και 8,1% αντίστοιχα.
Από την ανάλυση της ΤτΕ, των στοιχείων κατά γεωγραφική περιοχή προκύπτει ότι η μείωση των τιμών των διαμερισμάτων στο β΄ τρίμηνο του 2015 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2014 ήταν 5,2% στην Αθήνα, 8,2% στη Θεσσαλονίκη, 7,1% στις άλλες μεγάλες πόλεις και 4,0% στις λοιπές περιοχές της χώρας.
Με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, για το α΄ τρίμηνο του 2015 η αντίστοιχη μείωση των τιμών των διαμερισμάτων ήταν 4,4% στην Αθήνα, 5,3% στη Θεσσαλονίκη, 4,8% στις άλλες μεγάλες πόλεις και 2,2% στις λοιπές περιοχές της χώρας, ενώ για το σύνολο του 2014 η μείωση των τιμών στις ίδιες περιοχές σε σχέση με το 2013 ήταν 9,4%, 6,6%, 6,7% και 5,0% αντίστοιχα. Τέλος, για το σύνολο των αστικών περιοχών της χώρας, το β΄ τρίμηνο του 2015 οι τιμές των διαμερισμάτων ήταν μειωμένες κατά 5,9% σε σύγκριση με το β΄ τρίμηνο του 2014.
Με βάση τα αναθεωρημένα στοιχεία, για το α΄ τρίμηνο του 2015 η αντίστοιχη μείωση των τιμών των διαμερισμάτων στις αστικές περιοχές ήταν 4,3%, ενώ για το σύνολο του 2014 η αντίστοιχη μείωση διαμορφώθηκε σε 8,1%.
Εκτιμήσεις οικιστικών ακινήτων
Οι εκτιμήσεις για την αξία των οικιστικών ακινήτων που πραγματοποιήθηκαν με τη διαμεσολάβηση του τραπεζικού συστήματος για οποιονδήποτε λόγο (χρηματοδότηση για αγορά, επαναδιαπραγμάτευση υφιστάμενων δανείων, εγγραφή εξασφάλισης για μη στεγαστικά δάνεια, μεταφορά οφειλών πελατών από μια τράπεζα σε άλλη κ.λπ.) έφθασαν το β΄ τρίμηνο του 2015 τις 2.821, έναντι 3.281 το α΄ τρίμηνο του 2015 (αναθεωρημένα στοιχεία).
Σε σύγκριση με το β΄ τρίμηνο του 2014, ο αριθμός των εκτιμήσεων το β΄ τρίμηνο του 2015 ήταν μειωμένος κατά 24,1%. Ο όγκος των οικιστικών ακινήτων (με βάση το σύνολο των τετραγωνικών μέτρων) που εκτιμήθηκαν με τη διαμεσολάβηση των πιστωτικών ιδρυμάτων ήταν το β΄ τρίμηνο 2015 μειωμένος κατά 27,4% σε σύγκριση με το β΄ τρίμηνο του 2014. Επιπρόσθετα, η αξία των οικιστικών ακινήτων που εκτιμήθηκαν ήταν το β΄ τρίμηνο του 2015 μειωμένη κατά 31,2% έναντι του αντίστοιχου τριμήνου του 2014. Τέλος, σε ολόκληρο το 2014 ο αριθμός των εκτιμήσεων έφθασε τις 17.244 (αναθεωρημένα στοιχεία), καταγράφοντας σημαντική μείωση κατά 29,5%, έναντι του προηγούμενου έτους (2013: 24.446).
Του Βασίλη Σ. Κανέλλη
Τη χαριστική βολή στην αγορά ακινήτων έδωσαν τα capital controls, η τραπεζική αναταραχή, αλλά και η γενικότερη οικονομική κατάσταση με τα χιλιάδες λουκέτα και την ανεργία που αναμένεται να αυξηθεί. Οι ελπίδες ανάκαμψης του κλάδου όχι μόνο αναβάλλονται, αλλά οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η κρίση θα διαρκέσει πολλά χρόνια ακόμη. Ερευνα που πραγματοποίησε η επιστημονική ομάδα του τέως καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου, Επαμεινώνδα Πανά, δείχνει ότι η κρίση στην κτηματαγορά θα διαρκέσει από ένα έως τρία χρόνια.
Αυτό πιστεύει σχεδόν το 95% των ειδικών του κλάδου που ρωτήθηκαν στη δημοσκόπηση, η οποία κατέδειξε και ένα ακόμη εντυπωσιακό στοιχείο: Την πλήρη κατάρρευση και της οικοδομής. Με βάση τον όγκο, για να φτάσει η σημερινή ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα στο επίπεδο του έτους 2005, θα πρέπει να αυξηθεί κατά 626,8%! Σύμφωνα με την έρευνα, εκείνο που προκύπτει είναι ότι η κτηματαγορά για να φτάσει στα επίπεδα του έτους 2005, θα πρέπει να περάσουν πολλά περισσότερα χρόνια από τα οκτώ. Οπως αναφέρει ο κ. Πανάς, οι βασικές αιτίες του κραχ είναι η αύξηση της ανεργίας και η σημαντική φορολογική επιβάρυνση των ακινήτων. «Γεγονός είναι ότι οι πρακτικές που εφαρμόζονται ειδικά στην κτηματαγορά, με διάφορους φόρους, δεν την τονώνουν, αλλά αντίθετα την οδηγούν σε κατάρρευση. Γίνεται κατανοητό ότι η κρίση στην αγορά ακινήτων αποτελεί τη χειρότερη κρίση που αντιμετώπισε ποτέ τα τελευταία μεταπολεμικά χρόνια η ελληνική κτηματαγορά. Όμως, η κρίση αυτή της κτηματαγοράς, επηρεάζει έντονα την πραγματική οικονομία, τις επιχειρήσεις οικοδομικών υλικών και τους εργαζόμενους στην κτηματαγορά». Αναλυτικά, τα στοιχεία της συγκυρίας της ελληνικής κτηματαγοράς είναι τα εξής:
• Στο ερώτημα για το πόσο θα διαρκέσει η κρίση στην κτηματαγορά, απαντούν σε ποσοστό 94,2% πως αυτή θα διαρκέσει από ένα έως τρία χρόνια. Οι περιορισμοί χρηματοδότησης από τον τραπεζικό τομέα σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα που επικρατεί στον πολιτικό και οικονομικό χώρο τους τελευταίους μήνες, ήταν επόμενο να διαμορφώσουν αρνητικές προσδοκίες για την αγορά των ακινήτων. Αυτή η εκτίμηση του 94,2% των ειδικών, για διάρκεια μέχρι τρία χρόνια, δεν είναι και πολύ μακριά από αντίστοιχη που δείχνει σχετική μελέτη του ΔΝΤ.
• Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το 21,7% των ειδικών της κτηματαγοράς πιστεύει ότι η κρίση στην αγορά κατοικίας θα διαρκέσει 2 χρόνια, ενώ μόλις το 1,4% πιστεύει ότι η κρίση θα διαρκέσει λιγότερο από 6 μήνες.Το 63,8% εκτιμά ότι η κρίση θα διαρκέσει δύο έως τρία χρόνια.
• Το 98,8% των ειδικών της κτηματαγοράς πιστεύει ότι η κρίση συνεχίζει να επηρεάζει αρνητικά τις τιμές των ακινήτων.
• Περισσότεροι από οκτώ στους δέκα ειδικούς (85,7%) θεωρούν ότι η οικονομική κρίση της χώρας έχει προκαλέσει σημαντικές δυσμενείς αλλαγές στον χώρο της αγοράς ακινήτων.
• Οσον αφορά στη μελλοντική οικονομική πορεία της χώρας, οι απόψεις των ειδικών της κτηματαγοράς διίστανται, αφού το 26,9% πιστεύει πως η οικονομία της χώρας θα είναι καλύτερη μετά από έξι μήνες, ενώ το υπόλοιπο 73,1% θεωρεί πως αυτή θα είναι χειρότερη.
Περισσότεροι από επτά στους δέκα ειδικούς, θεωρούν ως προϋπόθεση του τερματισμού της κρίσης στην κτηματαγορά, τον τερματισμό της κρίσης της ελληνικής οικονομίας. Στο ερώτημα: «Θεωρείτε ότι η κρίση στην ελληνική κτηματαγορά θα τερματισθεί, όταν τερματισθεί η ελληνική οικονομική κρίση, οι απαντήσεις είναι: Το πιστεύω απόλυτα 29,0%. Μάλλον το πιστεύω 44,9%. Ουδέτερα 8,7%. Μάλλον δεν το πιστεύω 14,5%. Δεν το πιστεύω καθόλου 2,9%.
Οι ειδικοί της κτηματαγοράς, αποφαίνονται για το πού οδηγείται η κτηματαγορά. Με βάση τις τιμές των δεικτών εμπιστοσύνης της κτηματαγοράς, θα πρέπει λοιπόν να αναμένουμε:
Eντονη ύφεση στην κτηματαγορά
Συνεχόμενη πτώση των τιμών των ακινήτων, πιο μεγάλη σε σχέση με το παρελθόν.
Το αποτέλεσμα της μεγάλης μείωσης της εμπιστοσύνης δείχνει μεγαλύτερη απαισιοδοξία για τη μελλοντική πορεία της κτηματαγοράς.
Το 94,2% των ειδικών της κτηματαγοράς θεωρεί ότι υπάρχει υπερπροσφορά κατοικιών.
Το 29% θεωρεί ότι οι πωλήσεις είναι οι ίδιες σήμερα σε σχέση με έξι μήνες πριν.
Το 74,3% θεωρεί ότι οι τιμές πώλησης των κατοικιών έχουν μειωθεί.
Το 75,2% των ειδικών της κτηματαγοράς θεωρεί ότι οι τιμές πώλησης των κατοικιών θα μειωθούν τους επόμενους έξι μήνες. Έτσι τώρα, η κτηματαγορά βρίσκεται σε τέλμα.
• Το απόθεμα των κατοικιών ανέρχεται τουλάχιστον σε 200.000.
Τα καλά νέα είναι ότι η οικοδομική δραστηριότητα έχει μειωθεί, οπότε δεν προστίθεται σημαντικός αριθμός νέων κατοικιών.
Τα κακά νέα είναι ότι ο αριθμός σχηματισμού των νέων νοικοκυριών επιβραδύνεται. Από τους 9 γάμους επί 1.000 κατοίκων που γίνονταν στη δεκαετία του 1960, τώρα γίνονται μόνο 5,5 επί 1.000 κατοίκων. Στα κακά νέα προστίθενται επίσης η μεγάλη ανεργία, το τραπεζικό σύστημα που δεν μπορεί επί της παρούσης να γίνει αρωγός της κτηματαγοράς.
Οι αιτίες της βαθιάς κρίσης
Η ανεργία, η ύφεση και το έλλειμμα αξιών, αποτελούν τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, σύμφωνα με τους ειδικούς της ελληνικής κτηματαγοράς. Για τους ειδικούς του κλάδου, η ανεργία συνιστά πρόβλημα μείζονος σημασίας, καθώς περισσότεροι από έξι στους δέκα (63,4%) ερωτηθέντες την τοποθετούν αξιολογικά στην κορυφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα.
Επίσης, οι ειδικοί κατατάσσουν τη φτώχεια στην πρώτη πεντάδα των σημαντικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα. Τονίζεται ότι το ποσοστό των ειδικών της κτηματαγοράς που ανησυχεί για την ανεργία είναι πάρα πολύ υψηλό. Το σύστημα υγείας (5,6%) και η παράνομη μετανάστευση (4,2%), φαίνεται να προβληματίζουν λιγότερο τους ειδικούς της κτηματαγοράς, αν και παραμένουν ως σημαντικά προβλήματα που απασχολούν τη χώρα.
Σε δίνη και τα επαγγελματικά ακίνητα - 6 στους 10 προβλέπουν χειροτέρευση
Στάσιμη εκτιμάται από το 30% των ερωτηθέντων, ότι θα παραμείνει η αγορά ακινήτων για επαγγελματική χρήση. Μείωση παρατηρείται στο ποσοστό των ειδικών της κτηματαγοράς -από 11,6% που ήταν στην προηγούμενη συγκυρία, σε 6,3% στην παρούσα συγκυρία- που αναμένει ότι θα είναι καλύτερη η πορεία της αγοράς ακινήτων για επαγγελματική χρήση τους επόμενους έξι μήνες.
Σε ποσοστό 63,7% οι ειδικοί της κτηματαγοράς προβλέπουν ότι η αγορά ακινήτων για επαγγελματικούς χώρους θα είναι χειρότερη ή πολύ χειρότερη το επόμενο εξάμηνο, ποσοστό μεγαλύτερο σε σύγκριση με το 50,3% του πρώτου εξαμήνου του 2015. Συγκεκριμένα οι ειδικοί του real estate εκτιμούν ότι:
Υπάρχει υπερπροσφορά το 95,1% («ισχυρό πλεόνασμα προσφοράς» + «πλεόνασμα προσφοράς»).
Υπάρχει μια σχετική μείωση των τιμών των επαγγελματικών ακινήτων (71,9%) σε σχέση με έξι μήνες πριν.
Το 69,8% προβλέπει ότι θα υπάρξει σχετική μείωση των τιμών των επαγγελματικών ακινήτων το επόμενο εξάμηνο, ενώ το 12,2% θεωρεί ότι οι τιμές θα παραμείνουν σταθερές.
Οι ειδικοί προβλέπουν σε ποσοστό 29,7%, σχεδόν την ίδια ζήτηση αγοράς των επαγγελματικών ακινήτων για τους επόμενους έξι μήνες, ενώ το 62,5% αυτών, θεωρεί πως η ζήτηση θα μειωθεί.
Το 58,7% διαφωνεί ότι οι τιμές των επαγγελματικών ακινήτων είναι η επόμενη φούσκα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις των ερωτηθέντων σχετικά με το πώς αναμένουν να διαμορφωθούν οι πωλήσεις των ακινήτων για επαγγελματική χρήση το δεύτερο εξάμηνο του 2015. Το 34,4% των ερωτηθέντων προβλέπει ότι οι πωλήσεις θα παραμείνουν οι ίδιες με αυτές του πρώτου εξαμήνου του 2015.
Σε ποσοστό 42,2% οι ειδικοί της κτηματαγοράς προβλέπουν ότι οι πωλήσεις των ακινήτων για επαγγελματική χρήση θα είναι χαμηλότερες το επόμενο εξάμηνο. Μείωση παρατηρείται στο ποσοστό εκείνων των ειδικών που προσδοκά αύξηση των πωλήσεων των ακινήτων για επαγγελματική χρήση στην Ελλάδα, από 13,8% που ήταν την προηγούμενη συγκυρία (αθροιστικά: «υψηλότερες» + «πολύ υψηλότερες»), σε 9,4% στην παρούσα συγκυρία.
Μικρή αύξηση παρατηρείται στο ποσοστό των ειδικών της κτηματαγοράς -από 11,8% που ήταν στην προηγούμενη συγκυρία σε 12,2% στην παρούσα- που προσδοκά ότι θα παραμείνουν σταθερές οι τιμές των επαγγελματικών ακινήτων στην κτηματαγορά. Από τους ειδικούς της κτηματαγοράς, μόλις το 3,2% εκτιμά πως θα υπάρξει αύξηση στις τιμές των επαγγελματικών ακινήτων.
Αυξήθηκε το ποσοστό των ερωτηθέντων που εκτιμούν σχετική μείωση των τιμών των επαγγελματικών ακινήτων, από 62% σε 69,8%, ενώ το 14,8% εκτιμά ότι θα υπάρξει απότομη μείωση των τιμών των επαγγελματικών ακινήτων τους επόμενους έξι μήνες.
Απούλητα 250.000 σπίτια
Χάθηκε η εμπιστοσύνη στην... ατμομηχανή της οικονομίας
Αρκετές μικρομεσαίες του κλάδου θα βάλουν λουκέτο και χιλιάδες θα μείνουν άνεργοι
Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης της Κτηματαγοράς, που κατά κάποιο τρόπο απεικονίζει με τον εγκυρότερο τρόπο την ψυχολογία των ειδικών της κτηματαγοράς ως προς την αγορά των ακινήτων, συνεχίζει να βρίσκεται κάτω από το επίπεδο των 50 μονάδων, ενώ σημείωσε μικρή μείωση της τιμής του στο β’ εξάμηνο του 2015 σε σύγκριση με το α’ εξάμηνο του 2014. Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης της αγοράς των επαγγελματικών ακινήτων σημείωσε μικρή μείωση σε σύγκριση με αυτόν του α΄ εξαμήνου του 2015 και διαμορφώθηκε στις 30,2 μονάδες.
Οι προσδοκίες στην αγορά των κατοικιών, εμφανίζουν απαισιοδοξία, αφού ο σχετικός Δείκτης Εμπιστοσύνης της αγοράς κατοικιών παραμένει κάτω από το επίπεδο των 50 μονάδων, διαμορφώνοντας την τιμή του στις 30,9 μονάδες έναντι των 32 μονάδων του α’ εξαμήνου του 2015.
Όσον αφορά στο Δείκτη Εμπιστοσύνης των ειδικών της κτηματαγοράς για τη γενικότερη οικονομική κατάσταση της χώρας, αυτός διαμορφώνεται στις 41,5 μονάδες. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι προσδοκίες των ειδικών της κτηματαγοράς χαρακτηρίζονται απαισιόδοξες σχετικά με την εξέλιξη της γενικότερης οικονομικής κατάστασης της χώρας.
Ο Δείκτης της προσδοκώμενης πορείας της ελληνικής οικονομίας παρουσίασε μείωση και διαμορφώθηκε στο επίπεδο των 35,1 μονάδων.
Η ύφεση συνεχίζεται και για τις νέες τιμές των δεικτών στην κτηματαγορά. Έτσι, το σημερινό χαρακτηριστικό της κτηματαγοράς είναι ότι αυτή λειτουργεί σε συνθήκες επίμονης ύφεσης και υπερπροσφοράς κατοικιών και επαγγελματικών ακινήτων. Οπως αναφέρουν οι μελετητές, η κτηματαγορά χρειάζεται τη δημιουργία ενός κλίματος με προοπτική, ικανό να αντιμετωπίσει επιθετικά την ύφεση που εμφανίζεται.
Επειδή οι προβλέψεις για την οικοδομική δραστηριότητα δείχνουν ότι για το 2015 δε φαίνεται να αναστρέφονται, αυτό σημαίνει ότι η ανεργία από την οικοδομική δραστηριότητα θα αυξηθεί. Αν συνυπολογίσουμε εδώ και την εικόνα του κατασκευαστικού κλάδου, που η συνολική του δραστηριότητα το 2014 έχει διαμορφωθεί σε χαμηλότερα από το 2013 επίπεδα, γίνεται αντιληπτό ότι συνολικά ο κλάδος θα επηρεάσει αρνητικά και το ΑΕΠ της χώρας.
Αρκετές κατασκευαστικές εταιρείες αντιμετωπίζουν σημαντικά οικονομικά προβλήματα, προς το παρόν δεν υπάρχουν προοπτικές ανάκαμψης, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα διακοπής της λειτουργίας τους.
Δύο είναι οι πυλώνες ή τα περιουσιακά στοιχεία του ελληνικού νοικοκυριού: οι καταθέσεις και οι κατοικίες. Το μόνο εκτεθειμένο στοιχείο είναι το σπίτι, από οποιαδήποτε φορολογία.
Η επιβάρυνση της ιδιοκτησίας είναι τέτοια που αναρωτιέται κάποιος με στοιχειώδη ορθολογισμό αν θα έχει κίνητρο και ενδιαφέρον να επενδύσει σε ακίνητο.
Το γεγονός της μείωσης της οικοδομικής δραστηριότητας έχει δύο επιπτώσεις, στην παρούσα φάση, στην ελληνική κτηματαγορά. Η πρώτη επίπτωση είναι ότι τουλάχιστον στο ήδη υπάρχον απόθεμα των 250.000 και άνω κατοικιών δεν αναμένεται να προστεθεί μεγάλος αριθμός νέων κατοικιών.
Η δεύτερη επίπτωση, η αρνητική, είναι ότι αυξάνεται ο αριθμός των ανέργων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της κτηματαγοράς και έτσι αρκετές μικρομεσαίες επιχειρήσεις κινδυνεύουν να κλείσουν.
