Της Ειρήνης Σακελλάρη
Λύση στο πρόβλημά τους αναζητούν χιλιάδες δανειολήπτες οι οποίοι έχουν λάβει δάνεια, κυρίως στεγαστικά, σε ξένο νόμισμα. Ιδιαίτερα ισχυρό πρόβλημα αντιμετωπίζουν όσοι δανείστηκαν σε ελβετικό φράγκο λόγω της ισοτιμίας του νομίσματος έναντι του ευρώ, η οποία στην εξέλιξή της από το 2000 έχει οδηγήσει σε αύξηση του κεφαλαίου που χρωστούν στα πιστωτικά ιδρύματα οι δανειολήπτες.
Μολονότι η ρήτρα σε ξένο νόμισμα ενέχει σημαντικό πιστωτικό κίνδυνο, πολλοί ιδιώτες σε άλλες περιόδους προχώρησαν σε τέτοιου είδους δανεισμό. Οπως λένε έγκυροι τραπεζικοί παράγοντες, ο δανεισμός σε ξένο νόμισμα ενδείκνυται κυρίως για επιχειρήσεις με εξαγωγική δραστηριότητα, που μπορούν να αντισταθμίσουν τυχόν απώλειες από ισοτιμίες του νομίσματος μέσα από τη δραστηριότητά τους στο εξωτερικό. Φυσικά ενδείκνυται και για ιδιώτες που διαθέτουν αντίστοιχες καταθέσεις σε ξένο νόμισμα.
Αντιθέτως για ιδιώτες που δεν διαθέτουν τέτοιες ευχέρειες, σε δάνεια εξαιρετικά μακροπρόθεσμου χαρακτήρα, όπως τα στεγαστικά, ο κίνδυνος εμφανίζεται ιδιαίτερα αυξημένος. Το δέλεαρ για τον δανεισμό σε ξένο νόμισμα και ιδιαίτερα σε ελβετικό φράγκο ήταν το εξαιρετικά χαμηλό επιτόκιο.
Το λάθος
Περίπου 65.000 δανειολήπτες προχώρησαν σε τέτοιου είδους δανεισμό, οι περισσότεροι εκ των οποίων έλαβαν τα δάνειά τους την περίοδο 2007-2008, όταν το επιτόκιο libor κινείτο στο 2%-2,5% την ίδια στιγμή που τα ευρωπαϊκά επιτόκια ήταν έως και 2 μονάδες υψηλότερα.
Εκείνη την περίοδο το ελβετικό φράγκο κινούνταν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα έναντι του ευρώ, με αποτέλεσμα η ωφέλεια για τον δανειολήπτη να είναι διπλή.
Τα πράγματα, όμως, άλλαξαν πολύ από τότε. Τα ευρωπαϊκά επιτόκια υποχώρησαν αισθητά, ενώ η ισοτιμία του ελβετικού φράγκου με το ευρώ μεταβλήθηκε υπέρ του πρώτου. Το ελβετικό φράγκο από 1,6 ευρώ που κόστιζε 6-8 χρόνια νωρίτερα, κλείδωσε στο 1,20 ευρώ το 2011 με απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας, στοιχείο το οποίο παγίωσε το οφειλόμενο ποσό από τους δανειολήπτες στην παραπάνω ισοτιμία του νομίσματος. Ετσι, οι δανειολήπτες, ακόμη και εάν καταβάλουν τη δόση κανονικά, δεν αποπληρώνουν το δάνειό τους, το οποίο έχει αυξηθεί σε επίπεδο κεφαλαίου εάν μετρηθεί σε ευρώ.
Το θέμα ήρθε εκ νέου στην επιφάνεια με βάση απόφαση που εξέδωσε το Πολυμελές Πρωτοδικείο της Ξάνθης, το οποίο επέτρεψε σε έναν τέτοιο δανειολήπτη να αποπληρώνει το δάνειό του με βάση την ισοτιμία που ίσχυε για το ελβετικό φράγκο και το ευρώ την εποχή που έλαβε το δάνειο
Μολονότι κάθε απόφαση δικαστηρίου με βάση το δίκαιο που ισχύει στη χώρα μας είναι μοναδική, εκτιμάται ότι υπάρχουν σημαντικές πιθανότητες να διαμορφωθεί μια άλλη πραγματικότητα σε σχέση με το συγκεκριμένο είδος δανεισμού.
Τα ερωτήματα που διαμορφώνονται σε αυτήν την περίπτωση είναι ποιος θα αναλάβει τον συναλλαγματικό κίνδυνο, όπως επίσης και εάν αυτό αφορά το δάνειο από τη στιγμή της απόφασης ή από την έναρξη της διαδικασίας αποπληρωμής.
Δικαστική απόφαση
Σημειώνεται, πάντως, πως αν και η συγκεκριμένη δικαστική απόφαση προβλέπει ότι ο δανειολήπτης στερείται οικονομικών γνώσεων και ως εκ τούτου είχε αδυναμία να αντιληφθεί τη συγκεκριμένη επιλογή στην ουσία της, εν τούτοις οι τράπεζες υποστηρίζουν πως οι συμβάσεις τους είναι απολύτως ξεκάθαρες ως προς το σημείο αυτό και κατά τούτο απολύτως αντιληπτές.
Η απόφαση δεν υπεισέρχεται στο κομμάτι εκείνο που συνιστά αλλαγή των δεδομένων, η οποία αφορά στο κλείδωμα της ισοτιμίας ελβετικού φράγκου και ευρώ, η οποία ασφαλώς δεν μπορούσε να έχει προβλεφθεί. Με το κλείδωμα της ισοτιμίας και μάλιστα σε τόσο υψηλά επίπεδα, όπως εκείνα του 2011 όσον αφορά το ελβετικό φράγκο, ο δανειολήπτης αποστερείται της δυνατότητας να επωφεληθεί και σε μεταγενέστερη ημερομηνία από το ενδεχόμενο ενίσχυσης του ευρώ σε σχέση με το ελβετικό φράγκο. Ωστόσο, ένα τέτοιο γεγονός δεν θα μπορούσε να έχει προβλεφθεί και αποτυπωθεί σε συμβάσεις.
Τι συμβαίνει στην Ευρωπαϊκή Ενωση
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το θέμα των δανείων σε ελβετικό φράγκο έχει εδώ και καιρό πάρει σοβαρές διαστάσεις, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες συλλόγου που έχει δημιουργηθεί στην Ελλάδα για τον σκοπό αυτόν. Στην Ισπανία είχαν δοθεί μεγάλα ποσά σε δάνεια σε ελβετικό φράγκο και ιαπωνικό γιεν μεταξύ 2006 και 2007.
Πάνω από 85% των ενυπόθηκων δανείων στη Λετονία και Εσθονία, από 70% στη Λιθουανία, από 65% στην Ουγγαρία, Ρουμανία και Βουλγαρία και από 38% στην Αυστρία, έχουν παρασχεθεί σε ξένο νόμισμα. Ειδικότερα, και σε σχέση με τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και την επελθούσα πρωτοφανή σε ένταση και διάρκεια ταραχή στις χρηματοοικονομικές αγορές παγκοσμίως, σε συνδυασμό με την ευρωπαϊκή πιστωτική κρίση, προκλήθηκε μια αλματώδης αύξηση των διεθνών χρηματοροών προς το ασφαλές καταφύγιο του ελβετικού φράγκου.
Τούτο επέφερε από τα τέλη του 2009 μια συνεχή ανατίμηση του φράγκου έναντι των λοιπών νομισμάτων, με αποκορύφωμα τον Αύγουστο του 2011, οπότε και η ισοτιμία ευρώ/φράγκου πλησίασε σχεδόν το 1/1. Έκτοτε η ελβετική κεντρική τράπεζα για την προστασία της εθνικής οικονομίας της Ελβετίας, ασκώντας παρεμβάσεις στις συναλλαγματικές αγορές, επιχειρεί να διατηρήσει την ισοτιμία ευρώ/φράγκου άνω του 1,2, επιβεβαιώνοντας μάλιστα τον Σεπτέμβριο του 2013 τη διατήρηση του στόχου αυτού και για το 2014.
Ηδη, τον Μάρτιο του 2013, αναφέρθηκε σε σχετική βιβλιογραφία η έκδοση απόφασης του Πρωτοδικείου της Βαρκελώνης που δικαίωνε δικηγόρο - δανειολήπτη δανείου σε ελβετικό φράγκο, καθώς δεν είχε ενημερωθεί επαρκώς για τους κινδύνους ενόψει της μεταβλητότητας της συναλλαγματικής ισοτιμίας.
Ενημέρωση
Το καλοκαίρι του 2013 δικαστήριο στην Κροατία αποφάσισε, κατόπιν άσκησης ομαδικής αγωγής 75.000 δανειοληπτών σε ελβετικό φράγκο, υπέρ της μεταβολής του ύψους της οφειλής στο τοπικό νόμισμα. Στην Ουγγαρία, στα μέσα Δεκεμβρίου του 2013, το ανώτατο δικαστήριο αποφάνθηκε περί της εγκυρότητας των συναπτόμενων σε ελβετικό φράγκο δανειακών συμβάσεων, καλώντας τα κατώτερα δικαστήρια ναι μεν να δέχονται την εγκυρότητα των εν λόγω δανείων, αλλά να μεταβάλουν τους όρους λειτουργίας τους.
Σε επίπεδο ενεργειών εκ μέρους της Ε.Ε., άξια μνείας είναι η προσφάτως εγκριθείσα πρόταση οδηγίας για τις «Συμβάσεις Πίστωσης για τα Ακίνητα Κατοικίας», η οποία προβλέπει την υποχρέωση των πιστωτικών ιδρυμάτων να ενημερώνουν ειδικώς και αναλυτικά τους ενυπόθηκους δανειστές για τον κίνδυνο της συναλλαγματικής ισοτιμίας, εφόσον πρόκειται για δάνειο σε ξένο νόμισμα.
