Μεγαλύτερες ευθύνες στις τράπεζες για τη χορήγηση σε καταναλωτές στεγαστικών δανείων μεταθέτει νέα Οδηγία που ετοιμάζεται στις Βρυξέλλες. Μάλιστα, η κατάσχεση ακινήτου σε περιπτώσεις αδυναμίας πληρωμής θα αποτελεί την έσχατη επιλογή για την τράπεζα και θα γίνεται μόνο ύστερα από συμφωνία με το δανειολήπτη.
Τα στεγαστικά δάνεια της νέας εποχής θα είναι για λίγους και... καλούς, αξιόπιστους, ενημερωμένους και υπεύθυνους καταναλωτές, από τράπεζες που θα έχουν υπολογίσει καλά τον κίνδυνο που αναλαμβάνουν. Στόχος της Ευρωπαϊκής Οδηγίας είναι η προστασία των καταναλωτών από τα ψιλά γράμματα των δανείων και ο περιορισμός της δανειοδότησης χωρίς ορθολογικά κριτήρια, η οποία οδήγησε σε φούσκα την αγορά ακινήτων σε πολλές χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η κρίση επιβάλλει την εξυγίανση της αγοράς στεγαστικών δανείων ώστε να διαμορφωθεί μία νέα ενιαία σταθερή ευρωπαϊκή αγορά ενυπόθηκων δανείων που θα στηρίζει την πραγματική οικονομία. Η νέα Οδηγία, που αναμένεται να εγκριθεί από το Συμβούλιο Υπουργών και το Κοινοβούλιο, εκτιμάται ότι μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή από φέτος, αν φυσικά δεν ξεκινήσει μία διαδικασία αλλαγών και συμβιβασμών. Στην εφαρμογή της νέας Οδηγίας αρνητική είναι η στάση τόσο του λόμπι των χρηματοπιστωτικών οργανισμών, που θεωρεί ότι θα «παγώσει» η χορήγηση νέων δανείων, όσο και του λόμπι των εταιρειών ανάπτυξης ακινήτων, που βλέπουν να κλείνουν ακόμη περισσότερο οι κάνουλες της ρευστότητας για τη δραστηριότητά τους. Τι προβλέπει η νέα οδηγία:
Ελεγχος
Ενισχύει τις ελεγκτικές υπηρεσίες, ώστε να υιοθετήσουν μέτρα όπως προειδοποιήσεις κινδύνων και όριο στη σχέση δανείου/αξίας, όπως και να υποβάλουν σε στρες τεστ τις συμφωνίες δανεισμού. Η μεγάλη σημασία της αγοράς ενυπόθηκων δανείων στην πραγματική οικονομία και στη δημιουργία κρίσεων αυξάνει τη σημασία που πλέον πρέπει να δίνουν σε αυτήν την αγορά οι Αρχές αυξάνοντας τις απαιτήσεις διαφάνειας. Το 2009 η αγορά ενυπόθηκων δανείων στις 27 χώρες της Ε.Ε. ήταν 6 τρισ. ευρώ ή το 52% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Πλέον, οι Αρχές θα θέτουν τους αυστηρούς όρους βάσει των οποίων θα γίνονται οι αξιολογήσεις των ακινήτων, λαμβάνοντας υπόψη μία σειρά από προβλέψεις. Ο στόχος είναι να εξαλειφθεί ο κίνδυνος που παρουσιάζεται σήμερα, οι τράπεζες να εγγράφουν αξίες για τα ακίνητα που δανειοδότησαν πολλαπλάσιες από την πραγματική αξία τους στην αγορά.
Πρόωρη εξόφληση - Κατάσχεση
Οι τράπεζες πλέον θα αναλαμβάνουν τη μεγαλύτερη ευθύνη της αποτυχίας της συμφωνίας δανειοδότησης. Η νέα Οδηγία προτείνει την κατάργηση των ποινών για πρόωρη εξόφληση ώστε να ενισχυθεί η πρόωρη εξόφληση. Επίσης, η κατάσχεση του ακινήτου δεν θα αποτελεί παρά μόνο την έσχατη επιλογή στην περίπτωση αδυναμίας πληρωμών του δανειζομένου και μόνο με τη σύμφωνη γνώμη του. Θα προηγούνται διαπραγματεύσεις για την αλλαγή των όρων του δανείου, του χρόνου και της μηνιαίας δόσης του.
Ενημέρωση, εκπαίδευση, συμβουλευτική
Αναβαθμίζει τη σχέση δανειζόμενου - δανειστή. Γίνεται υποχρεωτική η καλή και αναλυτική ενημέρωση και προβλέπεται εκπαίδευση και συμβουλευτική του ενδιαφερόμενου να δανειστεί. Περιγράφεται στην Οδηγία ένα μίνιμουμ ενημέρωσης, το οποίο οι τράπεζες οφείλουν να παρέχουν στους καταναλωτές. Μεταξύ άλλων, θα δίνεται βαρύτητα στη με ακρίβεια και χωρίς ωραιοποιήσεις ενημέρωση για τα επιτόκια και το κόστος του δανείου στο σύνολό του και ανά μήνα, τις χρεώσεις λόγω καθυστερήσεων, τα προσφερόμενα δάνεια ανά νόμισμα και τι σημαίνει η κάθε επιλογή, τις διαφορετικές επιλογές και το κόστος τους ανάλογα την επιλεγμένη δόση, τι προβλέπεται στην περίπτωση γρηγορότερης εξόφλησης, και τον τρόπο που θα γίνεται η εκτίμηση του ακινήτου. Η ενημέρωση του καταναλωτή δεν θα σταματά με τη σύναψη του δανείου, αφού η τράπεζα θα υποχρεούται να ενημερώνει για τις επιλογές του πελάτης της και μετά την υπογραφή του δανείου. Επίσης, η Οδηγία προβλέπει τα κράτη-μέλη να πραγματοποιήσουν καμπάνιες για την εκπαίδευση των καταναλωτών, ώστε να μπορούν να εκτιμήσουν τα συμφέροντά τους και τους κινδύνους.
Ευρωπαϊκό έντυπο τυποποιημένων πληροφοριών
Προβλέπεται η αποτύπωση των δανείων σε ειδικά έντυπα ώστε να είναι απόλυτα συγκρίσιμα τα δάνεια και οι προτεινόμενοι όροι των τραπεζών. Το ESIS (European Standarised Information Sheet) θα περιλαμβάνει όλα τα χαρακτηριστικά του δανείου (επιτόκιο, χρόνος αποπληρωμής, έξτρα κόστη, κόστος πρόωρης αποπληρωμής, υποχρεώσεις, κινδύνους και προειδοποιήσεις κ.ά.).
Πανευρωπαϊκό διαβατήριο
Ενοποιεί την τραπεζική αγορά στεγαστικών δανείων, δημιουργώντας «πανευρωπαϊκό διαβατήριο» για τις επιχειρήσεις που θέλουν να πουλήσουν στεγαστικά δάνεια σε άλλες χώρες. Δίνει την ελευθερία στους επενδυτικούς οργανισμούς που λειτουργούν ως διαμεσολαβητές δανείων να μπορούν να δραστηριοποιηθούν σε όλη την Ευρώπη. Φυσικά για όσες πληρούν τα κριτήρια που έχουν τεθεί και περιλαμβάνονται στα ειδικά αρχεία, έχοντας λάβει το σχετικό «Πανευρωπαϊκό Διαβατήριο». Η Οδηγία φιλοδοξεί να δημιουργήσει μία σταθερή ενοποιημένη αγορά που θα ενθαρρύνει μελλοντικά τις διασυνοριακές δραστηριότητες των τραπεζών, αλλά και τη δυνατότητα του καταναλωτή να επιλέξει στεγαστικό δάνειο από άλλη χώρα ή πιστωτικό οργανισμό.
Αξιολόγηση ακινήτου
Ο πιστωτής και ο καταναλωτής μοιράζονται την ακριβή και ίδια αξιολόγηση του ακινήτου με βάση προτεινόμενα κριτήρια αξιολόγησης. Οι όροι της αξιολόγησης θα τίθενται από τις Αρχές και θα περιλαμβάνουν προβλέψεις ώστε η αξία του ακινήτου να υπολογίζεται ορθολογικά και με βάση όλα τα μελλοντικά ενδεχόμενα.
Αξιολόγηση καταναλωτών
Η Οδηγία προβλέπει τη δυνατότητα πρόσβασης κάθε πιστωτικού οργανισμού κάθε χώρας σε ένα κεντρικό αρχείο, στο οποίο θα μπορεί να βρει πληροφορίες για την αξιοπιστία και τη φερεγγυότητα του υποψήφιου πελάτη τους από άλλη χώρα. Οι πληροφορίες θα προέρχονται τόσο από τις δημόσιες υπηρεσίες όσο και από τις κεντρικές τράπεζες.
Διαφήμιση
Οι τράπεζες υποχρεούνται να ενημερώνουν με σαφήνεια και να παρουσιάζουν τα ακριβή στοιχεία για τα χαρακτηριστικά των δανείων τους. Η διαφήμιση των στεγαστικών δανείων θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες πληροφορίες για το ύψος του επιτοκίου και το συνολικό του κόστος, με τρόπο σαφή και ακριβή χωρίς παραπλανητικές εκφράσεις. Θα απαγορεύονται εκφράσεις που θα δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις για τη διαθεσιμότητα και το κόστος του δανείου. Επίσης, θα πρέπει να περιλαμβάνεται ο χρόνος πίστωσης και το ποσό που θα έχει πληρώσει τότε ο καταναλωτής για το ποσό που θα έχει λάβει.
Ενισχύονται οι ελεγκτικές υπηρεσίες ώστε να υιοθετήσουν μέτρα όπως προειδοποιήσεις κινδύνων και όριο στη σχέση δανείου/αξίας, όπως και να υποβάλουν σε στρες-τεστ τις συμφωνίες δανεισμού.
H ενημέρωση του καταναλωτή δεν θα σταματά με τη σύναψη του δανείου αφού η τράπεζα θα υποχρεούται να ενημερώνει για τις επιλογές του πελάτη της και μετά την υπογραφή του δανείου.
Δυνατότητα πρόσβασης σε κάθε πιστωτικό οργανισμό κάθε χώρας σε ένα κεντρικό αρχείο, στο οποίο θα μπορεί να βρει πληροφορίες για την αξιοπιστία και τη φερεγγυότητα του υποψήφιου πελάτη τους από άλλη χώρα.
Η οδηγία φιλοδοξεί να δημιουργήσει μια σταθερή ενοποιημένη αγορά που θα ενθαρρύνει μελλοντικά τις διασυνοριακές δραστηριότητες των τραπεζών, αλλά και τη δυνατότητα του καταναλωτή να επιλέξει στεγαστικό δάνειο από άλλη χώρα ή πιστωτικό οργανισμό.
