«Βόμβα» στην αγορά επαγγελματικών ακινήτων, εκτιμάται ότι βάζει η άρση της απαγόρευσης των πλειστηριασμών για περιουσία που δεν σχετίζεται με την πρώτη κατοικία. Καταστήματα και γραφειακοί χώροι που κατέχουν ιδιώτες ή έμποροι κινδυνεύουν, λόγω χρεών, να βγουν στο σφυρί σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές, κάτι που θα σημάνει γενική απαξίωση του κλάδου.
Παράγοντες της κτηματαγοράς εκτιμούν ότι ένας μεγάλος αριθμός ιδιοκτητών επαγγελματικών ακινήτων που έχουν δανειστεί τα προηγούμενα χρόνια, θα αναγκαστούν να πουλήσουν όσο όσο προκειμένου να γλιτώσουν την κατάσχεση. Κι αυτό θα σημάνει την έναρξη νέου καθοδικού κύκλου στις τιμές, οι οποίες κατά την περίοδο της κρίσης έχουν υποστεί καθίζηση. Σύμφωνα με πληροφορίες, ήδη εκατοντάδες ιδιοκτήτες προσπαθούν να βρουν αγοραστές για καταστήματα που έχουν στην κατοχή τους καθώς πλέον πιέζονται και από τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας (ΕΝΦΙΑ). Σε παλιές ζωντανές εμπορικές «πιάτσες» όπως το Παγκράτι, ο Νέος Κόσμος, οι Αμπελόκηποι, το Γουδί, η Νέα Ιωνία, υπάρχουν εκατοντάδες πωλητήρια σε πολύ χαμηλές τιμές, χωρίς, ωστόσο, να υπάρχουν υποψήφιοι επενδυτές.
Οι προσδοκίες για το 2014 δεν είναι καθόλου καλές σε ό,τι αφορά την ενοικίαση επαγγελματικών ακινήτων και κυρίως καταστημάτων, ενώ ουδείς λόγος γίνεται για αγοραπωλησίες καθώς κανείς δεν θέλει να αγοράσει, ακόμη κι αν έχει ρευστό, περιμένοντας ακόμη πιο χαμηλές τιμές.
Αλλωστε, η μείωση των λιανικών πωλήσεων συνεχίζεται και είναι χαρακτηριστικό ότι τον Αύγουστο υποχώρησαν σε ετήσια βάση κατά 7,8%. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δραματική συρρίκνωση του τζίρου των καταστημάτων που συνεχίζουν να βάζουν λουκέτο, κυρίως στους παραδοσιακούς εμπορικούς δρόμους. Πολύ μικρότερης έκτασης είναι η κρίση στα εμπορικά κέντρα και εκπτωτικά χωριά, όπου φαίνεται να συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος όγκος των καταναλωτών.
Τα στοιχεία για τον τζίρο είναι εντυπωσιακά: Το 2008 ο κύκλος εργασιών τις ημέρες των εορτών ανερχόταν σε 21,9 δισ. ευρώ, ενώ φέτος εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε μόλις 6,8 δισ., σημειώνοντας μάλιστα πτώση 10% σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο και συνολική υποχώρηση 70%. Σε επίπεδο απόλυτων μεγεθών, ο κύκλος εργασιών των καταστημάτων λιανικής κατά τον μήνα Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους, εκτιμάται στα 6,8 δισ. ευρώ, όντας μειωμένος κατά 0,8 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2012, αναφέρει η ΕΣΕΕ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΕΕ, ο τζίρος στο λιανεμπόριο τον Δεκέμβριο υποχώρησε κατά 25,1% το 2009 (στα 16,4 δισ. από 21,9 δισ. το 2008), κατά 19,5% το 2010 (στα 13,2 δισ.), κατά σχεδόν 30% το 2011 (στα 9,25 δισ. ευρώ) και κατά 17,8% πέρυσι, διαμορφούμενος στα 7,6 δισ. ευρώ.
Η κρίση και η απαισιοδοξία για ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας έχουν οδηγήσει στην έξοδο πολλές ξένες αλυσίδες (Fnac, Aldi κ.λπ.), άλλες βρίσκονται με το ένα πόδι έξω από την Ελλάδα, ενώ πολλές εταιρείες που ήθελαν να έρθουν στη χώρα μας αναβάλλουν τα σχέδιά τους. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς τα άδεια επαγγελματικά ακίνητα.
Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας συμβούλων Savills, η διαθεσιμότητα στους παραδοσιακούς εμπορικούς δρόμους έχει αυξηθεί πάνω από 15%, ανάλογα με τη θέση, ενώ στα εμπορικά κέντρα η πληρότητα βρίσκεται πάνω από το 90%, στοιχείο που δείχνει την αντοχή των malls στην κρίση έχει αυξηθεί σε πάνω από 15 % , ανάλογα με τη θέση, ενώ η πληρότητα στα καλύτερα συστήματα λιανικής παραμένει υγιής σε πάνω από 90%. Μάλιστα, την τελευταία πενταετία το συνολικό μέγεθος των σύγχρονων μορφών λιανικών πωλήσεων (εμπορικά κέντρα, εκπτωτικά χωριά κ.λπ.) έχει αυξηθεί κατά 70%. Ωστόσο, υπολείπεται του ευρωπαϊκού μέσου όρου καθώς είναι περίπου 100 τ.μ./1.000 κατοίκους σε σύγκριση με περίπου 240 τ.μ./1.000 κατοίκους στην Ευρώπη.
Αναφορικά με τις τιμές, στα εμπορικά κέντρα και τις προνομιούχες εμπορικές πιάτσες, φαίνεται να υπάρχει σταθεροποίηση μετά από μια πτώση 25%-30% το προηγούμενο έτος, ενώ συνολικά σε ορισμένες περιοχές η υποχώρηση στα ενοίκια έχει ξεπεράσει το 50%. Χαρακτηριστική η περίπτωση της Ερμού, η οποία το 2006 ήταν μέσα στις δέκα πιο ακριβές περιοχές του κόσμου με ενοίκια γύρω στα 3.000 ευρώ/τ.μ. τον χρόνο. Φέτος, η οδός Ερμού βρέθηκε στην 28η θέση με τα ενοίκια να έχουν υποχωρήσει κάτω από 2.000 ευρώ/τ.μ. τον χρόνο, περίπου στα 165 ευρώ/τ.μ. μηνιαίως.
Ωστόσο, ειδικοί της αγοράς τονίζουν ότι υπάρχουν και χαμηλότερες τιμές, αφού η Ερμού έχει αυτή την περίοδο άδεια καταστήματα που διατίθενται από τους ιδιοκτήτες τους. Σύμφωνα με την έρευνα της Savills, τα ενοίκια στις top εμπορικές περιοχές όπως η Ερμού έχουν φτάσει τα 1.680 ευρώ/τ.μ. τον χρόνο ή 140 ευρώ/τ.μ. τον μήνα.
Πολύ χειρότερη είναι η κατάσταση στις άλλες περιοχές της Αθήνας και άλλων μεγάλων πόλεων. Για παράδειγμα στο Κολωνάκι, όπου προ κρίσης τα μισθώματα ξεπερνούσαν τα 180 ευρώ/τ.μ. μηνιαίως, τώρα για τα ίδια ακίνητα η μίσθωση μπορεί να γίνει ακόμη και κάτω από 100 ευρώ/τ.μ.
Μεγάλη υποχώρηση ενοικίων
«Γκρεμίστηκε» το 2013 η αγορά γραφείων
Τις δραματικές συνέπειες της κρίσης βιώνει και ο κλάδος των γραφείων. Οι τιμές ενοικίασης σε προνομιούχες περιοχές όπως η Λ. Συγγρού και η Λ. Κηφισίας έχουν υποχωρήσει από 22% έως 30%. Οι αναλυτές κάνουν λόγο για τις προσπάθειες πολλών εταιρειών να μετεγκατασταθούν και να επωφεληθούν από τα χαμηλότερα ενοίκια και από περισσότερο ευέλικτους όρους μίσθωσης, ενώ σε πολλές περιπτώσεις επαναδιαπραγματεύονται με τους ιδιοκτήτες τους όρους των συμβολαίων τους.
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι ειδικά οι προνομιούχες και ακριβές περιοχές για μίσθωση γραφείων φαίνεται να έχουν πληγεί περισσότερο και να υπάρχει πολύ σημαντική μείωση των μισθωμάτων. Για παράδειγμα, όπως δείχνουν τα γραφήματα, στη Λ. Βασ. Σοφίας τα ενοίκια κυμαίνονται από 11 ευρώ/τ.μ. μέχρι λίγο πάνω από 16 ευρώ/τ.μ. τον μήνα. Πριν από την κρίση στην ίδια περιοχή είχαν γίνει συμφωνίες με ενοίκια ακόμη και κοντά στα 40 ευρώ/τ.μ.
Επίσης, στη Λ. Κηφισίας, άλλοτε «βασίλισσα» της αγοράς, τα ενοίκια κυμαίνονται από 9 έως 15 ευρώ/τ.μ., ενώ προ κρίσης ήταν σταθερά πάνω από τα 25 ευρώ/τ.μ. Οσο για τις άλλους business road, μπορεί να βρει κανείς γραφεία ακόμη και κάτω από 6 ευρώ/τ.μ. τον μήνα, ανάλογα με την παλαιότητα του κτιρίου.
Οσο για την αγορά γραφείων, υπάρχουν φθηνά κτίρια, με κάτω από 500 ευρώ/τ.μ. ενώ τα ακριβότερα, αλλά με ελάχιστη ζήτηση, κυμαίνονται γύρω στα 3.000 ευρώ/τ.μ.
